Podpisując jakąkolwiek umowę, warto wiedzieć, które jej zapisy mogą być niezgodne z prawem. Aby to lepiej zrozumieć, przyda się wiedza na temat klauzul abuzywnych. Poznajmy więc bliżej ich charakterystykę i nasze prawa z nimi związane.
Czym jest klauzula abuzywna?
Klauzula abuzywna jest ściśle związana z prawem konsumenckim. Dotyczy ona postanowień umowy, które są niekorzystne dla jednej ze stron, nie były przedmiotem indywidualnych negocjacji i są sprzeczne z dobrymi obyczajami.
Podstawą prawną dla klauzul abuzywnych jest Art. 385 [1]. KC: „Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne)”.
Klauzula abuzywna w umowach pożyczki – przykłady
By lepiej zrozumieć, czym jest klauzula abuzywna, warto przyjrzeć się kilku przykładom. Często takie postanowienia są „ukryte” w drobnym druczku w umowach, ale nie zawsze musi tak być. Dlatego tak ważne jest, aby znać swoje prawa.
Zbyt wysokie opłaty
Nieprawidłowo naliczone, zbyt wysokie odsetki czy opłaty dodatkowe w umowie pożyczki to proste przykłady klauzul abuzywnych. Maksymalna wysokość odsetek oraz kosztów pozaodsetkowych jest określona prawnie.
W sierpniu 2023 roku maksymalna wysokość odsetek wynosiła dwukrotność odsetek ustawowych, czyli 10,25% rocznie. Maksymalna wysokość opłat pozaodsetkowych nie może zaś przekraczać 25% całkowitej kwoty pożyczki.
Nie można również naliczać opłat związanych ze wcześniejszą spłatą kredytu czy pożyczki. W takim przypadku instytucja finansowa jest zobowiązana do zwrotu naliczonych opłat, w tym części prowizji, proporcjonalnie do skrócenia terminu spłaty zobowiązania.
Klauzule waloryzacyjne
Zapisy waloryzacyjne w umowach kredytowych we frankach przyczyniły się do rozgłosu wokół klauzul abuzywnych. Pozwoliły one wielu kredytobiorcom na unieważnienie umów i uzyskanie korzystnych orzeczeń sądowych.
W praktyce kredytobiorca podpisywał umowę we frankach, ale otrzymywał środki w złotówkach. W trakcie spłaty raty, złotówki były przeliczane na franki szwajcarskie. Zastosowane w umowach zapisy pozwalały bankom na dowolne ustalanie kursu wymiany, co prowadziło do nieprzewidywalności kosztów spłaty dla kredytobiorcy.
Ze względu na to, że niektóre klauzule waloryzacyjne zostały uznane za niekorzystne dla konsumenta, wiele umów zostało unieważnionych, co doprowadziło do tzw. „odfrankowienia” kredytów.
Podsumowanie
Mając świadomość, czym jest klauzula abuzywna, możemy skuteczniej bronić swoich praw. Dotyczy to nie tylko umów pożyczkowych czy kredytowych, ale także innych dokumentów. Wiedza ta pozwala unikać niekorzystnych zapisów i ewentualnie dochodzić swoich praw sądowo, gdy istnieją ku temu podstawy.